Dieta ketogeniczna to jedna z głośniejszych diet ostatnich kilku lat. Zarówno w kwestii leczenia migren, jak i kuracji otyłości, gdzie stosowana jest jako dieta redukcyjna. Czy jednak powinnyśmy ją stosować bez wcześniejszych konsultacji z lekarzem czy dietetykiem? Dowiecie się tego po przeczytaniu artykułu.
Charakterystyka diety
Dieta ketogeniczna, inaczej nazywana dietą ketogenną (KD, ang. ketogenic diet), charakteryzuje się wysokim spożyciem tłuszczów oraz białka, przy równoczesnym znikomym udziale produktów węglowodanowych. Ten makroskładnik w KD redukowany jest do wartości od 20 do 50 g na dzień, przy czym według zaleceń żywieniowych, dzieci, młodzież oraz osoby dorosłe powinny spożywać powyżej 130 gram węglowodanów przyswajalnych na dzień [1, 2].
Dlaczego klasyczna dieta przewiduje spożycie ponad 130 g węglowodanów przyswajalnych na dzień?
Jednym z najpopularniejszych węglowodanów prostych jest glukoza. Każdego dnia mózg zużywa około 120 g tego monocukru na procesy związane z jego pracą. Glukoza jest zamieniana w energię pod postacią ATP (adenozynotrifosforan) – paliwa dla wszystkich niezbędnych procesów komórkowych w naszym organizmie. Jej obecność we krwi jest kluczowa do prawidłowego funkcjonowania mózgu, w tym m.in. aby prawidłowo przeprowadzać procesy poznawcze [3]. W przypadku niedoboru węglowodanów w organizmie, jak również podczas stosowania głodówek, przy równoczesnej podaży tłuszczów – staje się on alternatywą do uzyskania energii dla organizmu [4].
Wyróżnia się cztery rodzaje KD
Jak więc działa dieta ketogeniczna?
Dietę ketogeniczną opracowano w roku 1924 w celu terapii padaczki. Aktualnie coraz częściej stosuje się ją podczas występującej otyłości oraz cukrzycy typu 2 [1]. KD przede wszystkim powoduje spadek apetytu ze względu na zablokowanie utlenienia kwasów tłuszczowych oraz powstanie ciał ketonowych. Zjawiska te prowadzą do pojawienia się ketozy. Nadmierna podaż tłuszczów w diecie przyczynia się do wzrostu wydzielania cholecystokinino-pankreozyminy. Jest to hormon odpowiedzialny za regulację spożycia pokarmu oraz czynności motoryczne m.in. woreczka żółciowego. Ciała ketonowe powstające w KD oddziałują na OUN (ośrodkowy układ nerwowy) przyczyniając się do spadku konsumpcji pożywienia [5].
Dieta ta pełni swoją funkcję w przypadku leczenia otyłości. Już od 3 do 6 miesięcy od rozpoczęcia stosowania diety widoczne są efekty. KD popularna jest również wśród osób chorujących na cukrzycę typu 2. Ze względu na konieczność kontroli poziomu glukozy w chorobie – dieta ta odciąża trzustkę. Zmniejszając poziom spożytych węglowodanów w organizmie dochodzi do spadku poziomu insuliny (hormonu obniżającego poziom glukozy we krwi) oraz wzrostu poziom glukagonu (hormonu podwyższającego poziom glukozy we krwi) [1,7].
Wady i zalety diety ketogenicznej
Dieta ketogeniczna posiada swoje plusy, jak również minusy. Do negatywnych konsekwencji należą m.in. utrata energii, skurcze mięśni, nieświeży oddech, nudności, zaparcia, biegunka czy wymioty. Jest to również dieta niedoborowa, w której podaż produktów bogatych w witaminy z grupy B, potas czy magnez jest zbyt niski [1, 8, 9]. Wyniki części badań sugerują, że stosowanie diety ketogenicznej przez krótki okres rzeczywiście skutkuje spadkiem poziomu insuliny oraz glukozy na czczo. Poza tym przyczynia się do poprawy ciśnienia krwi. Niestety, podczas długotrwałego stosowania KD dochodzi do zwiększenia ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Związane jest to ze wzrostem poziomu homocysteiny (czynnik ryzyka rozwoju wielu chorób w tym m.in sercowo-naczyniowych, czy neurodegeneracyjnych) w osoczu [7].
Długotrwałe stosowanie diety ketogenicznej skutkuje też zwiększonym ryzykiem powstania kamieni nerkowych. Niska podaż węglowodanów powoduje zwiększenie produkcji ciał ketonowych, a podwyższona ich ilość (przez okres trzech miesięcy bądź dłużej) powoduje wzrost stężenia kwasu moczowego, czego konsekwencją mogą być kamienie nerkowe [7].
Dieta ketogeniczna a długowieczność
Istnieją doniesienia naukowe dotyczące wpływu stosowania diety ketogenicznej na spowolnienie procesu starzenia i długowieczność. Na razie niestety większość badań przeprowadzono na organizmach modelowych. Dla przykładu, wnioski z badań opublikowane w roku 2017, sugerują, że dieta ta redukuje śmiertelność w wieku średnim (ang. mid-life mortality), jednak nie zawsze wpływa na maksymalną żywotność [10]. Z kolei według wyników innej pracy, również z tego samego roku, dieta ketogeniczna przyczynia się do wzrostu długości życia oraz do zwiększenia jego średniej długości [11].
Czy warto więc stosować tę dietę?
U.S. News & World Report utworzył ranking najlepszych diet „Best Diets Overall”, w których znalazło się 41 różnych diet. Na pierwszym miejscu, uzyskując notę 4.2/5, znalazła się dieta śródziemnomorska. Dieta ketogeniczna zajęła 38 miejsce w rankingu, z końcowym wynikiem 2.1/5. Zdrowotność diety została oceniona na jedynie 1.8 punktów na 5 możliwych, co wydaje się być wystarczającym powodem, aby diety tej nie stosować [12].
Bibliografia:
1. Kalra S., Singla R., Rosha R. et al.: The Ketogenic Diet.
2. Normy żywienia dla populacji Polski, red. Mirosław Jarosz, Warszawa 2017.
3. Shah K., DeSilva S., Abbruscato T.: The Role of Glucose Transporters in Brain Disease: Diabetes
and Alzheimer’s Disease, Int. J. Mol. Sci. 2012, 13, 12629-12655.
4. Halczuk I., Belniak E., Halczuk P. et al.: Dieta ketogenna – niefarmakologiczna metoda leczenia padaczki lekoopornej u dzieci, [w:] Dobrostan a rozwój i zdrowie dzieci i młodzieży, Lublin 2016, 115-124.
5. Nazarewicz R.: Konsekwencje stosowania wysokotłuszczowych diet ketogenicznych, Bromat. Chem. Toksykol, 2007, 20(4), 371 – 374.
6. Shilpa J., Mohan V.: Ketogenic diets: Boon or bane?, The Indian Journal of Medical Research 2018, 148(3), 251-253.
7. Bora P., Das P., Bhattacharyya R. et al.: A review of low carbohydrate diet and its metabolic consequences, International Journal of Chemical Studies 2019, 7(1), 845-848.
8. Stolińska-Fiedorowicz H.: Czy dieta ketogenna jest bezpieczna dla zdrowia?, Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej 2017. https://ncez.pl/choroba-a-dieta/inne/dieta-ketogenna-jpg [dostęp: 24.06.2019r.]
9. Dhamija R., Eckert S., Wirrell E.: Ketogenic Diet, Can J Neurol Sci. 2013, 40, 158-167.
10. Newman J.C., Covarrubias A.J., Zhao M. et. al.: Ketogenic diet reduces mid-life mortality and improves memory in aging mice, Cell Metal. 2017, 26(3), 547-557.
11. Roberts M. N., Wallace M. A., Tomilov A. A. et. al.: A ketogenic diet extends longevity and healthspan in adult mice, Cell Metab. 2017, 26(3), 539–546.
12. Best Diets Overall, U.S.News, https://health.usnews.com/best-diet/best-diets-overall [dostęp: 24.06.2019r.]
