Pamiętacie bajkę Popeye i jego zamiłowanie do zjadania szpinaku, po którym w ekspresowym tempie rosły muskuły? Szpinak miał być rzekomo najlepszym źródłem żelaza, a tym samym siły. Ponoć dzięki tej bajce, w latach jej świetności, konsumpcja szpinaku w USA wzrosła o 30%.
Pewnie wielu z nas zmuszano do jedzenia szpinaku w przedszkolach i dla wielu osób zielona breja jest nadal koszmarnym wspomnieniem.
Jak się okazało po latach, szpinak wcale nie zawiera tak dużo żelaza. Był to po prostu błąd laboratoryjny – naukowcy pomyli się o rząd wielkości w oznaczeniu jego stężenia. Jednak wskutek tej jednej pomyłki przez lata wierzono, że szpinak zawiera 10 razy więcej żelaza niż w rzeczywistości.
Teraz okazuje się, że zbyt wysoki poziom żelaza we krwi może mieć poważne skutki zdrowotne.
Rodzaje żelaza w organizmie
Żelazo jest niezbędnym składnikiem mineralnym w diecie. Wchodzi w skład hemoglobiny, która jest odpowiedzialna za dostarczanie tlenu do wszystkich komórek organizmu. Istnieją dwa rodzaje żelaza w diecie:
- Żelazo hemowe: występuje tylko w żywności pochodzenia zwierzęcego, głównie w czerwonym mięsie. Jest łatwiej wchłaniane niż żelazo niehemowe.
- Żelazo niehemowe: występuje głównie w produktach roślinnych.
Co się dzieje, kiedy żelaza jest za dużo
Mimo ogrywania roli w wielu podstawowych funkcjach organizmu, żelazo można również przedawkować. Jego zwiększony poziom we krwi został powiązany z wieloma chorobami związanymi z wiekiem, w tym z chorobą Parkinsona, marskością wątroby, a także osłabioną zdolnością naszego organizmu do zwalczania infekcji [1].
Hormonem, który reguluje poziom żelaza w organizmie jest hepcydyna. Gdy w organizmie jest już wystarczająca ilość żelaza, hepcydyna hamuje jego dalsze wchłanianie [2].
W warunkach fizjologicznych we krwi krąży bardzo mało wolnego żelaza. Może nie tak do końca “wolnego” – cząsteczki żelaza są związane z białkami takimi jak transferyna. Do zatrucia żelazem może dojść po przedawkowaniu suplementów żelaza, ale także w przypadku hemochromatozy. Jest to choroba genetyczna charakteryzująca się nadmiernym wchłanianiem żelaza z pożywienia [3].
W jej przebiegu żelazo gromadzi się w większości narządów wewnętrznych. Jego nadmiar zwiększa ryzyko wystąpienia marskości wątroby, a w konsekwencji wieloogniskowego raka pierwotnego wątroby, oraz cukrzycy, niewydolności serca, czy zapalenia stawów [3].
Jak pozbyć się żelaza z organizmu?
Do tej pory nie udało się opracować leków redukujących nadmiar żelaza. najskuteczniejszym sposobem pozbycia się jego nadmiaru są upusty krwi. Konieczne jest również zmniejszenie spożycia pokarmów bogatych w żelazo, takich jak czerwone mięso. Warto też unikać przyjmowania witaminy C z pokarmami bogatymi w żelazo.
Jak poziom żelaza wpływa na długość życia?
Istniały już wcześniejsze prace łączące podwyższony poziom żelaza z przyspieszonym procesem starzenia. Dzisiaj chciałybyśmy Wam napisać o badaniu, które zostało przeprowadzone przez naukowców z Uniwersytetu w Edynburgu i Instytutu Biologii Starzenia im. Maxa Plancka w Niemczech i opublikowane w lipcu 2020 w prestiżowym czasopiśmie Nature Communications [4]. Analiza ta objęła ponad 1 milion osób. wykazała 10 regionów w genomie, które są powiązane z długością życia, stanem zdrowia i długowiecznością.
Okazało się, że wśród tych 10 kluczowych regionów genomu powiązanych z długowiecznością znalazły się także regiony związane z metabolizmem żelaza. Mówiąc prościej, okazało się, że zbyt dużo żelaza we krwi może wiązać ze zwiększonym ryzykiem wcześniejszej śmierci i przyspieszonym procesem starzenia [4].
„Jesteśmy bardzo podekscytowani tymi odkryciami. zdecydowanie sugerują one, że wysoki poziom żelaza we krwi skraca nasze życie, a utrzymywanie odpowiedniego poziomu może zapobiec uszkodzeniom związanym z wiekiem”
– mówi główny badacz Paul Timmers z Uniwersytetu w Edynburgu.
Badacze spekulują, że opublikowane odkrycia dotyczące metabolizmu żelaza mogą również wyjaśnić, dlaczego bogate w żelazo czerwone mięso jest powiązane z chorobami związanymi z wiekiem.
Mając na uwadze przytoczone badania, warto przy wykonywaniu następnych badań laboratoryjnych oznaczyć dodatkowo poziom żelaza i ferrytyny. W razie jakiegokolwiek odchylenia należy skonsultować wyniki z lekarzem. Utrzymanie odpowiedniego poziomu może być kluczem do wolniejszego starzenia się, a tym samym dłuższego życia.
Bibliografia:
- Fleming R, Ponka P. Iron Overload in Human Disease. New England Journal of Medicine. 2012;366(4):348-359.
- Nemeth E, Ganz T. The Role of Hepcidin in Iron Metabolism. Acta Haematol. 2009;122(2-3):78-86.
- Bacon B, Adams P, Kowdley K, Powell L, Tavill A. Diagnosis and management of hemochromatosis: 2011 Practice Guideline by the American Association for the Study of Liver Diseases. Hepatology. 2011;54(1):328-343.
- Timmers P, Wilson J, Joshi P, Deelen J. Multivariate genomic scan implicates novel loci and haem metabolism in human ageing. Nat Commun. 2020;11(1).
