Oto najczęściej zadawane przez Was pytania dotyczące koronawirusa SARS-CoV-2. Odpowiadając na nie w dużej mierze opierałyśmy się na wytycznych WHO – Światowej Organizacji Zdrowia, oraz na publikacjach w bazie Pubmed (opublikowanych na przełomie lutego i marca). Dane zmieniają się z dnia na dzień, więc ten wpis będziemy edytować. Jeśli masz inne pytania, to koniecznie do nas napisz i będziemy odpowiadały na bieżąco. Stay tuned:)
1. Ibuprofen czy paracetamol?
Zaczęło od wypowiedzi francuskiego ministra, zdrowia, Oliviera Véran. Jego sobotni tweet obiegł cały świat. „W przypadku gorączki weź paracetamol. Jeśli już przyjmujesz leki przeciwzapalne, skonsultuj się z lekarzem”. Jak do tej pory nie ma wystarczającej liczby dowodów naukowych na temat Covid-19 i ibuprofenu. Istnieją doniesienia, że leki przeciwzapalne mogą wydłużać czas infekcji (nie konkretnie Covid-19) dróg oddechowych. Być może wynika to z tego, że niesteroidowe leki przeciwzapalne jak np. ibuprofen, stosowane przez długi okres czasu, mogą powodować więcej skutków ubocznych niż paracetamol. Niektóre eksperymenty laboratoryjne pokazują, że ibuprofen teoretycznie mógłby zwiększyć liczbę receptorów ACE2, które wirus wykorzystuje do infekowania komórek, i że może przyspieszyć rozprzestrzenianie się wirusa. Jednak Public Health England (PHE) zaleca, aby pacjenci stosujący przewlekle leki przeciwzapalne ich nie odstawiali, a każda modyfikacja leczenia była konsultowana z lekarzem. WHO nie zaleca unikania ibuprofenu.
2. Czy można nie zorientować się, że jest się zarażonym?
Jak najbardziej! Objawów możesz nie zauważyć w okresie inkubacji wirusa, czyli kiedy jesteś już zarażony/zarażona, ale objawy jeszcze nie wystąpiły. Istnieją też osoby, które przechodzą zakażenie koronawirusem i COVID-19 bezobjawowo [1,2].
3. Po jakim czasie od zarażenia koronawirusem zauważę objawy?
Okres wylęgania SARS-CoV-2 wynosi średnio 5.1 dnia. Objawy pojawiają średnio po upływie 11.5 dnia (widełki to 8.2 – 15.6 dnia, lub według innego badania: 2-14 dni). Dlatego okres kwarantanny powinien wynosić co najmniej 14 dni [3, 4].
4. Czy mogę zarazić się od zwierząt?
Nie. Nie potwierdzono, że zwierzęta mogą przenosić koronawirusa SARS-CoV-2, są to tylko spekulacje [5].
5. Czy warto nosić maseczki?
Według WHO maseczkę można nosić w następujących sytuacjach [6]:
- Gdy jesteś zdrowy – tylko gdy opiekujesz się osobą z podejrzeniem zarażenia Covid-19;
- Gdy kaszlesz lub kichasz;
- Noszenie maseczki jest skuteczne tylko w połączeniu z częstym i dokładnym myciem rąk.
Takie samo stanowisko zajmowało amerykańskie Centrum Kontroli i Prewencji Chorób, jednak zmieniło się ono 3. kwietnia. Wydano wtedy komunikat, w którym zalecono noszenie masek materiałowych w miejscach publicznych.
W praktyce noszenie maseczki sprawdza się też jako mechaniczna ochrona przed dotykaniem okolicy nosa i ust 🙂
Od 16.04.2020 zasłanianie ust i nosa jest w Polsce obowiązkowe podczas przebywania w miejscach publicznych.
6. Co zrobić, gdy podejrzewam u siebie koronawirusa?
Unikaj kontaktu z innymi osobami. Zadzwoń na infolinię NFZ. Działa całodobowo, nr tel – 800 190 590. Nie idź do szpitala, nie idź do lekarza rodzinnego – w ten sposób narażasz na niebezpieczeństwo i ryzyko zakażenia innych. Uzyskaj teleporadę od swojego lekarza lub powiadom telefonicznie stację sanitarno-epidemiologiczną. W przypadku nasilonych dolegliwości zadzwoń pod 112 lub zgłoś się do bezpośrednio do oddziału lub szpitala zakaźnego. Ich listę znajdziesz tutaj.
7. Czy poza myciem rąk i unikaniem kontaktu mogę coś zrobić?
Owszem! Unikaj dotykania twarzy – okolicy oczu, nosa i ust. Jest to nawyk ciężki do zwalczenia, ale warto spróbować. Zachowaj higienę kaszlu – kaszl w zgięcie łokcia lub zakrywaj twarz chusteczką, którą bezzwłocznie potem wyrzuć do kosza. Dezynfekuj często dotykane powierzchnię i przedmioty (szczególną uwagę zwróć na swój telefon). Nie korzystaj z komunikacji miejskiej Jeśli już się z kimś spotykasz, nie witaj się poprzez bezpośredni kontakt. Można pomachać 🙂
8. Czy mogę iść na spacer do lasu?
Piękna pogoda za oknem niewątpliwe kusi, a wycieczka na spacer wydaje się być odskocznią od czasu spędzanego w domu. Jest jedno ale… Nie tylko Ty masz taki pomysł. Znalezienie wolnego miejsca parkingowego przy wielu parkach i lasach graniczy z cudem. Zamiast spaceru w odosobnieniu wędrujemy w grupkach. Hasło #zostańwdomu ma swoją nazwę nie bez powodu – jeśli chcesz spacerować, to w odosobnieniu.
Świetnie opisała ten problem autorka bloga bieganizm.com – Joanna Kowalczyk – Bednarczyk. Oto link do posta na fb – klik.
EDIT: 3. kwietnia wydano w Polsce tymczasowy zakaz wstępu do lasów.
9. Czy mogę spotykać się ze zdrową rodziną?
Nie radzimy, lepiej #zostańwdomu. Można jeszcze nie prezentować objawów, lub przechorowywać COVID-19 bezobjawowo i zarazić innych, w szczególności starszych lub bardziej schorowanych.
10. Czy wirus zginie wiosną?
Nie byłybyśmy takie pewne. Aby wirus zginął, potrzebuje 30 minut w temperaturze 56 stC [7].
11. Jak długo koronawirus utrzymuje się na powierzchniach?
- plastik i stal nierdzewna – do 72 godzin;
- tektura, papier – do 24 godzin;
- miedź – do 4 godzin;
- powietrze – do 3 godzin.
Są to jednak przedwstępne dane, wymagające potwierdzenia, i nie mogą być jeszcze odniesieniem dla wytycznych. Badanie zostało opublikowane w formie pre-print i oczekuje na oficjalne zatwierdzenie [8].
12. Czy picie ciepłej wody może mnie ochronić?
Wątpliwe 🙁 Ciepła woda czy herbata na pewno nie zaszkodzi, ale uważajmy – picie gorących płynów o temp. ponad 65 stopni Celsjusza może zwiększać ryzyko zachorowania na raka przełyku [9,10].
13. Czy sauna może mnie ochronić?
Nie wiadomo. To prawda, że patogeny giną w wysokich temperaturach. Jednak w saunach publicznych, wieloosobowych, istnieje ryzyko zakażenia od innej osoby lub przez kontakt z powierzchniami i przedmiotami.
14. Czy szczepionka na grypę ochroni mnie przed Covid-19?
Niestety nie. Jest to zupełnie inny patogen. Jednak przy pierwszych symptomach Covid-19 (bardzo podobnych do grypy) będąc zaszczepionym możemy grypę z dużym prawdopodobieństwem wykluczyć. O badaniach nad szczepionką na koronawirusa SARS Cov-2 pisałyśmy tutaj.
Trzeba pamiętać, że lek przeciwwirusowy musi być zdolny do celowania w określoną część cyklu życia wirusa, która jest niezbędna do jego namnażania. Ponadto ma on za zadanie zniszczyć wirusa bez zabijania zajmowanej przez niego komórki ludzkiej. Poza tym, ponieważ wirusy rozmnażają się bardzo szybko, mają dużo okazji do mutacji. Rozwijają wtedy odporność na wszelkie opracowywane przez nas leki lub szczepionki [11].
15. Czy mogę zarazić się koronawirusem SARS Cov-2 jedząc żywność przygotowywaną przez innych, np. w restauracji?
Wciąż poznajemy informacje na temat rozprzeszczeniania się koronawirusa SARS Cov-2. Nowy koronawirus jest wirusem układu oddechowego, o którym wiadomo, że rozprzestrzenia się przez wydzieliny górnych dróg oddechowych, w tym przez unoszące się w powietrzu kropelki kaszlu. Wirus, który powoduje COVID-19, został również wykryty w kale niektórych osób. Nie możemy obecnie wykluczyć możliwości przeniesienia infekcji przez żywność przygotowywaną przez osobę zarażoną, która nie umyła dokładnie rąk. W przypadku gorących potraw wirus prawdopodobnie zostanie zniszczony przez gotowanie. Może tak się niestety nie zdarzyć w przypadku niegotowanych potraw, takich jak sałatki, sushi, kanapki bądź smoothie [12].
16. Czy po zachorowaniu na Covid-19 uodpornię się na ponowne zarażenie?
Niestety nie znamy jeszcze odpowiedzi na to pytanie. Większość ludzi prawdopodobnie rozwinie przynajmniej krótkotrwałą odporność na koronawirusa, który powoduje COVID-19. Pamiętajmy jednak o tym, że wirus może mutować, tak jak wirus grypy każdego roku [13].
17. Czy wirus może spowodować zwłóknienia płuc? Jaki procent przypadków kończy się trwałym uszkodzeniem płuc mimo wyzdrowienia?
Lekarze z Hongkongu stwierdzili, że niektórzy pacjenci mogą mieć spadek czynności płuc o około 20-30 %, jednak są to dopiero wstępne wyniki. Nie znamy jeszcze długoterminowego wpływu zakażenia wirusem w grupie wyleczonych pacjentów. Nie wiemy, czy zwłóknienie płuc uniemożliwiające prawidłowe funkcjonowanie tego narządu rozwinie się u każdego pacjenta, który przeszedł Covid-19 [14].
18. Czy kurkuma i olejek z oregano mogą ochronić przed Covid-19?
Niestety w bazach naukowych nie ma żadnych badań na temat jakichkolwiek superfoods i ich ochronnego działania przed Covid-19. Pojawiają się pierwsze doniesienia o protekcyjnym działaniu flawonoidów. Ale na razie są to tylko hipotezy i nie ma rzetelnych badań na ten temat [15].
Musimy dbać o naszą odporność. Wiemy na pewno, że bardzo źle na nią wpływa stres. A niestety mało z nas go teraz nie odczuwa:( Czy jednak możemy zrobić coś, żeby wzmocnić nasz układ odpornościowy? Tak. Zdecydowanie. Staraj się redukować stres poprzez aktywność fizyczną (joga bądź pilates w domu) i medytację. Wysypiaj się, niech Twoja dieta będzie bogata w owoce, warzywa i produkty pełnoziarniste. Nie palm papierosów i nie pij alkoholu. No i myj ręce, jak najczęściej.
19. Czy cynk może uchronić przed zachorowaniem na Covid-19?
Po tym, jak w sieci krążył list znanego wirusologa, z zaleceniem brania przy pierwszych objawach pastylek do ssania z cynkiem, wszyscy rzucili się na jego zakup.
Według pewnych źródeł cynk rzeczywiście może skracać czas infekcji, jednak należy go stosować z dużą ostrożnością. Niestety nie wiemy, czy ma on jakikolwiek wpływ na łagodzenie objawów Covid-19. W przypadku niedoboru cynku może faktycznie dochodzić do osłabienia układu immunologicznego, co objawia się upośledzoną funkcją makrofagów, neutrofili, komórek NK i składników dopełniacza. Organizm potrzebuje również cynku do rozwoju i aktywacji limfocytów T. Jednak pamiętajcie, że dzienna dawka przekraczająca 150 mg może prowadzić do skutków ubocznych w postaci obniżonej funkcji układu odpornościowego – efekt odwrotny od zamierzonego. Absolutnie nie należy więc stosować cynku bez konsultacji z lekarzem i w przypadku braku jego niedoboru [16].
Bibliografia:
1. Gao W, Li L. Advances on presymptomatic or asymptomatic carrier transmission of COVID-19. Zhonghua Liu Xing Bing Xue Za Zhi. 2020;Mar 6;41(0):485-488.
2. Al-Tawfiq J. Asymptomatic coronavirus infection: MERS-CoV and SARS-CoV-2 (COVID-19). Travel Med Infect Dis. 2020;Feb 27:101608.
3. Lauer S, Grantz K, Bi Q et al. The Incubation Period of Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) From Publicly Reported Confirmed Cases: Estimation and Application. Ann Intern Med. 2020.
4. Linton N, Kobayashi T, Yang Y et al. Incubation Period and Other Epidemiological Characteristics of 2019 Novel Coronavirus Infections with Right Truncation: A Statistical Analysis of Publicly Available Case Data. J Clin Med. 2020;9(2):538.
5. Kannan S, Shaik Syed Ali P, Sheeza A. COVID-19 (Novel Coronavirus 2019) – recent trends. Eur Rev Med Pharmacol Sci. 2020;Feb;24(4):2006-2011.
7. Lu Q, Shi Y. Coronavirus disease (COVID-19) and neonate: What neonatologist need to know. J Med Virol. 2020.
8. van Doremalen N, Bushmaker T, Morris D et al. Aerosol and surface stability of HCoV-19 (SARS-CoV-2) compared to SARS-CoV-1. 2020.
9. Loomis D, Guyton K, Grosse Y et al. Carcinogenicity of drinking coffee, mate, and very hot beverages. The Lancet Oncology. 2016;17(7):877-878.
11. https://www.health.harvard.edu/diseases-and-conditions/coronavirus-resource-center. Published 2020. Accessed March 17, 2020.
12. Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Frequently Asked Questions. U.S. Food and Drug Administration. https://www.fda.gov/emergency-preparedness-and-response/mcm-issues/coronavirus-disease-2019-covid-19-frequently-asked-questions. Published 2020. Accessed March 17, 2020.
13. Raoult D, Zumla A, Locatelli F, Ippolito G, Kroemer G. Coronavirus infections: Epidemiological, clinical and immunological features and hypotheses. Cell Stress. 2020;4(4):66-75.
14. Bill Bostock B. Those Who Recover From Coronavirus Can Be Left With Reduced Lung Function, Say Doctors. ScienceAlert. https://www.sciencealert.com/even-those-who-recover-from-corona-can-be-left-gasping-for-breath-afterwards. Published 2020. Accessed March 17, 2020.
15. Khaerunnisa S, Kurniawan H, Awaluddin R, Suhartati S, Soetjipto S. Potential Inhibitor of COVID-19 Main Protease (M<sup>pro</sup>) From Several Medicinal Plant Compounds by Molecular Docking Study.
16. Office of Dietary Supplements – Zinc. Ods.od.nih.gov. https://ods.od.nih.gov/factsheets/Zinc-HealthProfessional/. Published 2020. Accessed March 17, 2020.
