Maseczki w dobie pandemii – koronawirus SARS-CoV-2

Jestem lekarzem rezydentem i pracuję w szpitalu. Moje miejsce pracy nie zostało przemianowane na szpital zakaźny i nie jestem na pierwszej linii frontu, ale na SORze i tak zjawiają się pacjenci z podejrzeniem Covid-19. Chyba nie muszę pisać o tym, jak wyglądają realia… 

Od czwartku, 16. 04., w całym kraju został wprowadzony obowiązek zasłaniania twarzy przy wyjściu z domu. W związku z niedoborami sprzętu ochronnego w Polsce i na świecie nie będą to musiały być specjalistyczne maseczki. Również te samodzielnie przez nas przygotowane, jak też szalik czy chusta sprawdzą się przy zasłanianiu nosa i ust.

Jednoznaczne stanowisko WHO

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wypowiada się na temat maseczek zdecydowanie – maseczkę można nosić w następujących sytuacjach [1]:

• Gdy jesteś zdrowy – TYLKO gdy opiekujesz się osobą z podejrzeniem zarażenia Covid-19;
• Gdy kaszlesz lub kichasz;
• Noszenie maseczki jest skuteczne tylko w połączeniu z częstym i dokładnym myciem rąk.

Według WHO nie ma dowodów na skuteczność noszenia maseczek przez osoby zdrowe. Nie zaleca tego też Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób.

Takie samo stanowisko zajmowało amerykańskie Centrum Kontroli i Prewencji Chorób, jednak zmieniło się ono 3. kwietnia. Wydano wtedy komunikat, w którym zalecono noszenie masek materiałowych w miejscach publicznych.

Zwolennicy noszenia maseczek mówią zaś: brak dowodów nie może być utożsamiany z brakiem skuteczności noszenia maseczek. 

Fake newsy nie oszczędziły tematu maseczek 

Pewnie widzieliście wykres przedstawiający liczbę zakażeń w poszczególnych krajach i komentarz, że to noszenie maseczek ochroniło obywateli przed zachorowaniem? No cóż…. nie do końca tak było. Doskonale opisał to portal crazynauka.pl (link), my to tu tylko tak zostawimy.. 😉

Dlaczego nosić maskę?

Jak zaleca WHO – maskę powinny nosić osoby z objawami infekcji górnych dróg oddechowych. Jednak wiążę się to z pewną ich stygmatyzacją – od razu wiadomo, kto jest podejrzany o COVID-19.  Uważa się, że jeśli wszyscy mieszkańcy nosiliby maseczki w miejscach publicznych, zachęciłoby to osoby chore do stosowania się do zaleceń [2].

Poza tym, możemy rozprzestrzeniać wirusa nie wiedząc o tym – inkubacja koronawirusa trwa średnio 5,1 dnia, pierwsze objawy mogą pojawić się nawet po 15 dniach, a to właśnie w pierwszym tygodniu od zakażenia zakażamy innych najbardziej [3,4].

Czym są maseczki FFP?

Maski FFP to maski medyczne zwane inaczej respiratorami. FFP (Filtering Face Piece) to system klasyfikacji ze względu na poziom ochrony przed zawartymi w powietrzu cząstkami pyłów, dymami i aerozolami. Filtrowane są cząsteczki o wielkości do 0,6 μm. Amerykańskim odpowiednikiem FFP jest N95 i N99 (filtrujące odpowiednio 95 i 99% cząsteczek) [7,8].

FFP1 –  filtrują co najmniej 80% cząsteczek znajdujących się w powietrzu.

FFP2 – filtrują co najmniej 94% cząsteczek znajdujących się w powietrzu.

FFP3 – filtrują co najmniej 99% cząsteczek znajdujących się w powietrzu. Zapewniają najwyższy poziom ochrony, są jedyną klasą FFP zaakceptowanymi przez przez Health and Safety Executive (HSE) jako ochrona przez aerozolami zakaźnymi w placówkach służby zdrowia w Wielkiej Brytanii.

Czy maseczki chirurgiczne działają?

Problem z maseczkami chirurgicznymi jest taki, że często są one niedopasowane i nie przylegają do twarzy. W badaniu przeglądowym z 2016 r. porównano jak ochrona za pomocą maseczki chirurgicznej wypada na tle stosowania masek N95. Nie udowodniono w nim, by maski N95 lepiej zapobiegały infekcjom górnych dróg oddechowych [5]. W innym badaniu wykazano zaś, że ochrona zapewniana przez maseczki chirurgiczne przed cząstkami o średnicy 0,04–1,3 ?m jest 8–12 razy mniejsza, niż w przypadku masek N95 [6].

Dla kogo maski FFP?

Andreas Voss – mikrobiolog kliniczny i profesor kontroli zakażeń – zaleca stosowanie FFP1 w przypadku kaszlu lub kichania. Według niego FFP2 należy nosić podczas wykonywania procedur wysokiego ryzyka, takich jakie wykonują pracownicy ochrony zdrowia oraz zakażeni koronawirusem. Prawdopodobnie niedługo (o ile już do tego nie doszło) zabraknie nam masek FFP2, dlatego należy rozsądnie ich używać. Przed założeniem takiej maski rozważ, czy na pewno takiej potrzebujesz. 

Co z bawełnianymi maseczkami?

W internecie można znaleźć wiele instrukcji, jak samodzielne uszyć maseczkę. Również liczne firmy odzieżowe zdecydowały się na sprzedaż masek. To, że maski opisywane są jako wielorazowe oznacza, że przed każdym kolejnym użyciem należy je wyprać. 

W badaniu z 2015 roku porównano skuteczność maseczek materiałowych i chirurgicznych. Wykazano, że szyte maseczki zatrzymują wilgoć i wykazują słabą filtrację cząstek. Mimo tych niedoskonałości, maseczki materiałowe pomogą – choćby w niewielkim stopniu – w zapobieganiu rozprzestrzeniania się choroby zakaźnej [10,13]. Oczywiście, o ile będą użytkowane w prawidłowy sposób.

Amerykańskie Center for Disease Control and Prevention wydało 3. kwietnia zalecenie noszenie masek materiałowych w miejscach publicznych.

Czy maseczkę jednorazową można założyć kilkukrotnie?

W niektórych regionach (np. Tajlandii, Chinach i Japonii) mieszkańcy często decydowali się na wielokrotne stosowanie jednorazowych masek. Niewłaściwe użytkowanie maseczek, a w szczególności niezmienianie maseczek jednorazowych, może zwiększyć ryzyko infekcji [11].

Głośno było o wkładaniu masek do piekarnika – na 30 minut do temp. 75 stopni. Problem polega na tym, że zużyte maski to źródło zanieczyszczenia – nie powinniśmy przynosić ich do domu, ani też kłaść w pobliżu jedzenia i napojów. Możemy w ten sposób zakazić swoich bliskich. Dodatkowo, maski poddane obróbce cieplnej mogą stracić swój kształt i wymagać ponownego dopasowania, by szczelnie przylegały do twarzy. 

Wykazano natomiast, że nawet podczas wielokrotnych procesów dezynfekcji masek N95 – traktowania ich gorącym powietrzem (temp. 75°C przez 30 minut) przez 20 cykli, oraz lampą UV (254 nm, 8 W, 30 min) przez 10 cykli – nie dochodzi do znaczącej utraty ich wydajności filtracyjnej [12].

Zważając na niedobór maseczek, Amerykańskie Centrym Kontroli i Zapobiegania Chorób wydało niedawno wytyczne zezwalające pracownikom służby zdrowia na ponowne użycie masek N95.

Towar deficytowy XXI wieku

20. marca na łamach czasopisma the Lancet opublikowano komentarz dotyczące racjonalnego korzystania z maseczek. O ile zalecenia dla społeczeństwa w poszczególnych krajach różnią się między sobą, jedno zalecenie pozostaje niezmienne – maseczki powinni nosić pracownicy ochrony zdrowia [11]. Niedobór maseczek jest problemem globalnym, ich ceny niesamowicie wywindowały do góry, a to skutkuje tym, że osoby będące na pierwszej linii frontu pozostają bez podstawowych środków ochrony.

Jak prawidłowo nosić maseczkę?

Idąc do i z pracy widzę osoby noszące maseczki, ale często w sposób nieodpowiedni. Aby maseczka działała, musi być założona, noszona, a następnie też zdjęta prawidłowo. Błędne zachowanie na jakimkolwiek etapie może paradoksalnie doprowadzić do zwiększenia ryzyka zakażenia koronawirusem SARS-CoV-2. 

1. Przed dotknięciem maseczki umyj dokładnie ręce wodą z mydłem.
2. Maseczka musi przylegać do twarzy, zasłaniać nos i usta. Jeśli mamy maskę FFP/N95 – sprawdźmy, gdzie jest góra, a gdzie dół. Posiadają one specjalne wyprofilowania na nos. 
3. Aby maska szczelnie przylegała do skóry, należy zrezygnować z zarostu.
4. Jeśli nosimy okulary korekcyjne (a na czas pandemii zaleca się rezygnację z soczewek kontaktowych właśnie na rzecz okularów korekcyjnych) – nakładamy je na maseczkę, a nie pod nią. 
5. Nie dotykamy wnętrza maski, ponieważ wtedy ją zanieczyszczamy. 
6. Nie dotykamy też części zewnętrznej maseczki. Może ona przez to utracić zdolności filtracyjne. Poza tym, naniesiemy na nią w ten sposób drobnoustroje, którymi możemy się „ubrudzić” podczas nieprawidłowego zdejmowania maseczki. Lub odwrotnie – to, co maseczka „wyłapała”, przeniesiemy na ręce. 
7. Aby zdjąć maseczkę, należy dotknąć sznurków/ gumek, dzięki którym jest ona mocowana. Najpierw chwytamy te dolne, a następnie te u góry. W ten sposób maska będzie zdjęta bez dotykania jej przedniej części.

WHO zaleca, by maseczkę chirurgiczną wyrzucić, gdy tylko będzie wilgotna [1]. Wyrzuć ją też, gdy zauważysz jej zabrudzenie lub uszkodzenie. 

Zgodnie z wytycznymi Ministerstwa Zdrowia, od 16. kwietnia zasłanianie ust i nosa podczas przebywania w przestrzeniach publicznych jest obligatoryjne. Jeśli posiadacie maseczki – pamiętajcie, żeby nosić je w odpowiedni sposób. Konieczne jest też mycie rąk i niewychodzenie z domu w miarę możliwości.

Bibliografia:

1. https://www.who.int
2. Leung, C. C., Lam, T. H., & Cheng, K. K. (2020). Mass masking in the COVID-19 epidemic: people need guidance. The Lancet. doi:10.1016/s0140-6736(20)30520-1.
3. Lauer S, Grantz K, Bi Q et al. The Incubation Period of Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) From Publicly Reported Confirmed Cases: Estimation and Application. Ann Intern Med. 2020.
4. Linton N, Kobayashi T, Yang Y et al. Incubation Period and Other Epidemiological Characteristics of 2019 Novel Coronavirus Infections with Right Truncation: A Statistical Analysis of Publicly Available Case Data. J Clin Med. 2020;9(2):538.
5. Smith JD, MacDougall CC, Johnstone J, Copes RA, Schwartz B, Garber GE. Effectiveness of N95 respirators versus surgical masks in protecting health care workers from acute respiratory infection: a systematic review and meta-analysis. CMAJ. 2016;188(8):567–574.
6. S.-A. Lee, S. A. Grinshpun, and T. Reponen, “Respiratory performance offered by N95 respirators and surgical masks: human subject evaluation with NaCl aerosol representing bacterial and viral particle size range,” Annals of Occupational Hygiene, vol. 52, no. 3, pp. 177–185, 2008.
7. https://www.uvex-safety.pl
8. Lee S, Hwang D, Li H, Tsai C, Chen C, Chen J. Particle Size-Selective Assessment of Protection of European Standard FFP Respirators and Surgical Masks against Particles-Tested with Human Subjects.
9. https://reflectionsipc.com
10. MacIntyre CR, Seale H, Dung TC, et al. A cluster randomised trial of cloth masks compared with medical masks in healthcare workers. BMJ Open 2015;5:e006577. 
11. Feng S, Shen C, Xia N, Song W, Fan M, Cowling B. Rational use of face masks in the COVID-19 pandemic. The Lancet Respiratory Medicine. 2020.
12. Stanford AIM Lab COVID-19 Evidence Service Report
13. van der Sande M, Teunis P, Sabel R. Professional and Home-Made Face Masks Reduce Exposure to Respiratory Infections among the General Population. PLoS ONE. 2008;3(7):e2618. doi:10.1371/journal.pone.0002618