Śliski temat, czyli śluz ślimaka pod lupą

Reklamowany jako naturalny eliksir młodości, śluz ślimaka bije rekordy popularności w branży kosmetycznej. Mówi się, że ma działanie przeciwstarzeniowe, regeneracyjne i nawilżające – niweluje przebarwienia, wygładza cerę, redukuje zmarszczki i blizny. Na rynku dostępny jest pełen wachlarz preparatów zawierających śluz ślimaka – maseczki, kremy, płatki pod oczy, pianki oczyszczająca czy nawet balsamy do ust.

Przygotowując się do napisania tego artykułu przejrzałam PubMed (o tym serwisie więcej przeczytacie tutaj) w poszukiwaniu rzetelnych badań. Niestety – takich źródeł informacji na temat właściwości śluzu ślimaka jest naprawdę mało.

Od czego się zaczęło?

Ślimak i jego śluz jest obecny w medycynie od wieków. Hipokrates miał zalecać nakładanie zmiażdżonych ślimaków na skórę w celu złagodzenia stanów zapalnych. Po śluz ślimaka sięgali także mieszkańcy południowych Włoch, którzy leczyli nim brodawki i trądzik. W 1980 roku chilijska rodzina założyła farmę jadalnych ślimaków Helix aspersa Müller, potocznie nazywanych ślimakami szarymi lub ogrodowymi. Ku ich zaskoczeniu, po kontakcie ze ślimakami rany na ich rękach goiły się szybciej, a skóra była o wiele gładsza. Zauważywszy to, najstarszy z synów farmera- lekarz Fernando Bascunan – rozpoczął badania nad właściwościami wydzielin ślimaków [1-2].

W 1993 roku opatentowano pierwszy krem z filtratem śluzu ślimaka Helix aspersa Müller. 2 lata później na rynku ukazał się krem Elicina, zawierający w składzie 80% śluzu ślimaka [1-2]. Krem ten jest dostępny w sprzedaży do dziś.

Jak pozyskiwany jest śluz ślimaka?

Producenci zgodnie twierdzą, że śluz ślimaka pobiera się w sposób humanitarny. Nie udzielają szczegółowych informacji na temat swoich metod, ale podkreślają, że nie krzywdzą przy tym zwierząt. 

Na portalu theoutline.com możemy przeczytać fragment wywiadu z polskim producentem ślimaków – Aspersa Snails International – z Grodźca. Znajdujemy w nim informacje, że we włoskim laboratorium (którego nazwy nie podaje) ślimaki są wkładane do specjalnej maszyny aby produkowały śluz. Potem wracają na farmę aby się zregenerowały – jadły i ponownie nabrały sił [3]. 

Tajska firma Siam Snail uzyskuje śluz ślimaka w sposób manualny od ponad 30 lat. Jednak reporterowi serwisu Racked odmówiono obserwacji procesu pozyskiwania śluzu. Jak oświadczyła Rada Zarządu, nie zdecydowano się ujawnić tego procesu aby zapobiec wyciekom ich techniki poza granice zakładu [3].

Właściwości śluzu ślimaka

Uważa się, że śluz ślimaka stymuluje procesy, na skutek których jego tkanki mogą się zregenerować w okresie krótszym niż 48 godzin. Skoro śluz chroni ciało ślimaka przed bakteriami, zadrażnieniami i promieniowaniem UV, to może zadziała tak samo na skórę człowieka?

Śluz ślimaka może przyspieszać gojenie się ran. Po jego zastosowaniu dochodzi do hamowania wytwarzania enzymów, które zaburzają regenerację skóry (metaloproteinazy 1 i 2). Na modelach eksperymentalnych wykazano, że ekstrakt ze śluzu ślimaka stymuluje proliferację (podziały) fibroblastów – komórek, które są kluczowe dla procesu gojenia ran, a także syntetyzują kolagen i elastynę. Co więcej, pod wpływem śluzu ślimaka fibroblasty migrują do miejsca, w którym skóra uległa uszkodzeniu [4-5]

Antyoksydanty zawarte w śluzie ślimaka chronią komórki naszego organizmu przed uszkodzeniami powodowanymi przez wolne rodniki lub reaktywne formy tlenu.  Śluz ma też właściwości przeciwutleniające dzięki obecności dysmutazy nadtlenkowej (SOD) [4-5].

Wykazano też, że śluz ślimaka – po jego dokładnym oczyszczeniu i przygotowaniu – posiada właściwości przeciwbakteryjne przeciwko kilku szczepom Pseudomonas aeruginosa [6 -7].

Badania kliniczne

Oto badania kliniczne dotyczące wpływu śluzu ślimaka Helix aspersa Müller na skórę jakie udało mi się znaleźć:

1. Jedno z badań przeprowadzono na grupie 25 pacjentów z fotouszkodzeniami skóry. Mieli oni stosować emulsję zawierającą 8% śluzu ślimaka oraz serum z 40% śluzu ślimaka. Po codziennym nakładaniu produktów przez okres 14 tygodni pacjenci zauważyli redukcję drobnych zmarszczek, ale nie odnotowali poprawy jakości kondycji skóry [8].
2. W badaniu z 2009 roku przedstawiono wyniki stosowania kremu Elicina (zawierającego aż 80% śluzu ślimaka) na rany oparzeniowe skóry twarzy. U 27 osób na oparzenia nakładano krem ze śluzem ślimaka, a u 16 pacjentów – maść MEBO. Preparaty stosowano 2 razy dziennie przez okres 14 dni. Gojenie się ran po zastosowaniu kremu Elicina ​​trwało śrenio 11 dni, po zastosowani maści MEBO – 15 dni. Preparat ze śluzem ślimaka nie tylko przyspieszył proces gojenia, ale też zmniejszał dolegliwości bólowe spowodowane przez oparzenie [9].
3. Od 2015 roku trwa badanie kliniczne oceniające zastosowanie preparatu zawierającego śluz ślimaka w leczeniu stopy cukrzycowej. Badanie to dotyczy I – II fazy, czyli ma na celu określenie potencjalnej toksyczności, skuteczności i bezpieczeństwa leku. (Więcej o fazach badań klinicznych przeczytacie tutaj) W badaniu bierze udział 90 osób, na wyniki jeszcze czekamy [10].

Jaki skład ma śluz ślimaka?

Mimo dużej dostępności produktów stworzonych na bazie śluzu ślimaka, ma on wciąż słabo scharakteryzowany skład. Właściwości biochemiczne i skutki biologiczne są przedstawione zaledwie w nielicznych badaniach naukowych. Potwierdzono, że w śluzie ślimaka Helix aspersa Müller znajdują się między innymi alantoina, kwas glikolowy, proteiny, kwas hialuronowy czy witaminy A, D i E [11-13].

„Inną kwestią jest to, że są to żywe stworzenia, więc jak kontrolować ich właściwości, biorąc pod uwagę zmienność organizmów?”

– Dr Sam Bunting

Houston, mamy problem

Śluz ślimaka jest zbierany, filtrowany, koncentrowany, a następnie suszony. Proces suszenia nie jest wcale taki oczywisty – śluz może być odparowywany pod zmniejszonym ciśnieniem, liofilizowany lub suszony rozpyłowo [11]. W związku z tymi procesami zawartość składników w surowcu (śluzie ślimaka) i produkcie (kremach zawierających śluz ślimaka) się różni. Porównano zawartość alantoiny i kwasu glikolowego w śluzie ślimaka Helix aspersa Müller oraz w kosmetykach, których śluz ślimaka jest głównym składnikiem. Różnice są ogromne [4,13].

Czy warto stosować śluz ślimaka?

Nie potrafię odpowiedzieć na to pytanie. Z marketingowego punktu widzenia śluz ślimaka brzmi kusząco. Najlepiej udokumentowane jest jego działanie na gojenie się ran, zarówno w badaniach in vitro, jak i in vivo. Czy działa przeciwstarzeniowo? Czekamy na naukowe potwierdzenie. Charakterystyka chemiczna śluzu ślimaka jest wciąż nieznana. Nie ma też wystandaryzowanych metod oczyszczania go z zanieczyszczeń bakteryjnych i grzybiczych. Dodatkowo, skład surowca, czyli śluzu ślimaka, znacznie różni się od składu preparatów kosmetycznych. Brak dobrych badań naukowych sugeruje nieznaczną skuteczność śluzu ślimaka na rynku przeciwstarzeniowym.

Jeśli zdecydujecie się na wypróbowanie produktów zawierających śluz ślimaka pamiętajcie, aby nie nakładać go od razu na dużą powierzchnię skóry. Może wywołać reakcję alergiczną! Co zrobić, aby ją wykluczyć?Zanim nałożymy preparat na twarz, zaaplikujmy odrobinę na mały obszar skóry i obserwujmy ją przez kilka godzin.

Bibliografia

1.  Liu L, Sood A, Steinweg S. Snails and Skin Care—An Uncovered Combination. JAMA Dermatol. 2017;153(7):650.
2. Medicinal use of terrestrial molluscs (slugs and snails) with particular reference to their role in the treatment of wounds and other skin lesions. Worldwidewounds.com. http://www.worldwidewounds.com /2013/July/Thomas/slug-steve-thomas.html. Published 2013. Accessed August 10, 2019.
3. Inside the booming business of snail farming for skincare. The Outline. THE ETHICS OF SNAIL MUCIN. Published 2019. Accessed August 10, 2019.
4. Trapella C, Rizzo R, Gallo S et al. HelixComplex snail mucus exhibits pro-survival, proliferative and pro-migration effects on mammalian fibroblasts. Sci Rep. 2018;8(1). 
5. Brieva A, Philips N, Tejedor R et al. Molecular Basis for the Regenerative Properties of a Secretion of the Mollusk Cryptomphalus aspersa. Skin Pharmacol Physiol. 2008;21(1):15-22. 
6. Bortolotti D, Trapella C, Bernardi T, Rizzo R. Letter to the Editor: Antimicrobial properties of mucus from the brown garden snail Helix aspersa. Brit J Biomed Sci. 2016;73:1, 49-50.
7. Pitt S, Graham M, Dedi C et al. Antimicrobial properties of mucus from the brown garden snail Helix aspersa. Brit J Biomed Sci.  2015;72:4, 174-181.
8. Fabi SG, Cohen JL, Peterson JD et al. The effects of filtrate of the secretion of the Cryptomphalus aspersa on photoaged skin. J Drugs Dermatol. 2013 Apr;12(4):453-7.
9. Tsoutsos D, Kakagia D, Tamparopoulos K.  The efficacy of Helix aspersa Müller extract in the healing of partial thickness burns: a novel treatment for open burn management protocols. J Dermatolog Treat. 2009;20(4):219-22.
10. ClinicalKey. Clinicalkey.com. https://www.clinicalkey.com/#!/content/clinical_trial/24-s2.0-NCT03166423. Published 2019. Accessed August 10, 2019.
11. Teixeira R. Processing slime from snail (Helix aspersa maxima): A preliminary study on the effect on microbial load. Scientific Study and Research: Chemistry and Chemical Engineering, Biotechnology, Food Industry. 19. 361-373.
12. Ahmad TB, Liu L, Kotiw M et al. Review of anti-inflammatory, immune-modulatory and wound healing properties of molluscs. J Ethnopharmacol. 2018;210:156–178. 
13. El Mubarak M, Lamari F,  Kontoyannis C. Simultaneous determination of allantoin and glycolic acid in snail mucus and cosmetic creams with high performance liquid chromatography and ultraviolet detection. Journal of Chromatography A. 2013;1322:49–53.