Rola selenu w opóźnianiu starzenia

Powiem szczerze, że jest dla mnie ogromną satysfakcją, kiedy moi przyjaciele (nie z branży biomedycznej) podsyłają mi artykuły o telomerach i starzeniu z prośbą, żebym koniecznie napisała o tym na blogu. Taka była właśnie inspiracja do napisania tego postu. Dzięki Aga☺

Selen to pierwiastek niezbędny do utrzymania optymalnego stanu zdrowia. Działa przeciwutleniająco, przeciwzapalnie, a także jest niezbędny do syntezy hormonów tarczycy.

Czy ktoś z Was zrobił sobie kiedyś oznaczenie poziomu selenu we krwi? Przyznam się, że ja nie… jeszcze 🙂

Selen – rola w organizmie człowieka

Rola selenu w organizmie człowieka i jego wpływ na nasze zdrowie jest tematem naukowców od lat. W serwisie Pubmed wpisując hasła: selen a nowotwory, selen a tarczyca czy selen a Hashimoto można znaleźć ogrom publikacji mówiących o skutkach niedoborów i zawyżonych normach tego pierwiastka. Temat selenu cały czas powraca. Przykładem jest najnowsza publikacja w Clinical Nutrition dotycząca korelacji spożycia selenu w diecie z długością naszych telomerów [1]. Dla przypomnienia czym są telomery i dlaczego nam na nich zależy przeczytajcie nasz wpis (klik).

Pewnie zastanawiacie się, gdzie występuje selen i jak go dostarczyć do organizmu? Z pożywieniem! To właśnie dieta jest głównym źródłem selenu u ludzi. Pokarmy wzbogacone w selen to głównie zboża, mięso i ryby.

Jaki jest odpowiedni poziom selenu we krwi?

Wartości referencyjne poziomu selenu w osoczu wg laboratorium ALAB przedstawiają się następująco:

• < 1 rok: 33 – 71 mcg/L 
• 2 – 5 lat: 32 – 84 mcg/L
• 6 – 10 lat: 41 – 74 mcg/L
• 11 – 16 lat: 40 – 82 mcg/L 
• > 16 lat: 50 – 120 mcg/L

Selen w optymalnym stężeniu wykazuje działanie przeciwwirusowe, jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania układu rozrodczego, a także powoduje zmniejszone ryzyko wystąpienia autoimmunologicznej choroby tarczycy [2]. 

Opublikowano też badania, w których wykazano, że prawidłowe stężenie selenu zmniejsza ryzyko raka prostaty, płuc, jelita grubego i pęcherza [2]. Co ważne, a może nawet kluczowe – suplementacja selenem może przynieść korzyść wyłącznie (!), kiedy mamy stwierdzone jego niedobory. Suplementacja u osób, które mają odpowiedni poziom selenu, może zwiększyć ryzyko cukrzycy typu 2 [3]. Na rynku bez problemu, znajdziecie preparaty selenu dla kobiet, mężczyzn i dzieci, selen organiczny czy też nieorganiczny. Jednak pamiętajmy, nigdy go nie suplementujemy na własną rękę, tylko po konsultacji z lekarzem.

Niedobór selenu w organizmie – objawy

Niedobory selenu związane są:

• ze zwiększonym ryzykiem śmiertelności,
• z osłabioną funkcją układu immunologicznego,
• z pogorszeniem funkcji poznawczych [4].

Czym objawia się nadmiar selenu?

Wczesne oznaki nadmiernego spożycia, czy przedawkowania selenu to zapach czosnku w oddechu i metaliczny smak w ustach. Najczęstszymi objawami zbyt wysokiego spożycia selenu są wypadanie włosów i łamliwość paznokci. Mogą pojawić się też zmiany skórne, zaburzenia układu nerwowego, nudności, biegunka, zmęczenie i drażliwość [5].

Naturalne źródła selenu w diecie

Pisałam wcześniej o tym, że selen pozyskujemy głównie z diety. A ile dokładnie selenu znajduje się w poszczególnych produktach?

Poniżej przedstawiamy zawartość selenu w produktach spożywczych (mikrogramy selenu (mcg) na porcję (100g) wg [6]):

• Orzechy brazylijskie (6–8 orzechów) – 544
• Tuńczyk – 108
• Halibut – 55
• Sardynki – 52
• Krewetki – 47
• Stek wołowy – 38
• Indyk – 36
• Wątróbka wołowa – 32
• Kurczak – 25
• Twarożek 1%- 23
• Ryż brązowy – 22
• Jajko na twardo (1 duże) – 15
• Chleb pełnoziarnisty (1 kromka) – 13
• Szpinak – 11
• Mleko (1% tłuszczu, 1 szklanka) – 8
• Soczewica – 6

PS. 5g orzechów brazylijskich, czyli mniej więcej tyle ile 1 orzech, spełnia zapotrzebowanie dobowe na selen w 137%.

Dzienne zapotrzebowanie

Zalecane dzienne spożycie (RDA) selenu wynosi 55 µg/dobę, podczas gdy WHO i FAO (Food and Agriculture Organization) ustaliły dzienną dopuszczalną dawkę na 400 µg / dzień [6].

Selen wydłuża życie

Najnowsze badania prof. Yanling Shu (opublikowane w styczniu 2020) [1] wykazały, że odpowiednie spożycie selenu w diecie ma działanie przeciwstarzeniowe. Telomery, czyli zakończenia na końcach chromosomów, skracają się z każdym podziałem komórek. Wiemy też, że stres oksydacyjny i stan zapalny mogą się do tego przyczyniać [7].  

Skracanie się telomerów wiąże się ze zwiększonym ryzykiem chorób związanych z wiekiem, takich jak choroby sercowo-naczyniowe i cukrzyca [8]. Ważne jest, aby zidentyfikować czynniki przyczyniające się do skracania się telomerów. Pozwala to poznać mechanizmy wielu chorób przewlekłych oraz procesu starzenia. Wiele czynników wpływających na styl życia, w tym aktywność fizyczna, wzorce żywieniowe, czy palenie papierosów jest związane z długością telomerów.

Yanling Shu i wspólpracownicy ocenili związek pomiędzy spożyciem selenu, a długością telomerów na grupie 3194 Amerykanów w średnim wieku i starszych. Analiza wykazała, że u osób spożywających optymalną ilość selenu długość telomerów się zwiększyła. Związek ten okazał się najbardziej widoczny wśród kobiet i osób nie otyłych [1].

Przeciwutleniające właściwości selenu

Potencjalny mechanizm biologiczny związku między selenem w diecie a długością telomerów nie został jeszcze w pełni poznany. Może to być związane z przeciwutleniającym i przeciwzapalnym działaniem selenu, który zmniejsza stres oksydacyjny i akumulację uszkodzeń komórkowych wywołanych przez reaktywne formy tlenu (ROS) [9]. 

W stanie zapalnym komórki układu odpornościowego dzielą się szybciej, a co za tym idzie do szybszego skracania się telomerów. Selen znany jest z zapobiegania nadmiernej odpowiedzi immunologicznej poprzez modulowanie różnicowania i funkcji komórek odpornościowych [2].

Selen i otyłość 

Zastanawiający jest wynik analizy zacytowanych powyżej badań – efektu działania selenu nie potwierdzono w grupie osób otyłych. Wydaje się, że może to być związane z faktem, że u osób otyłych występuje wyższy poziom stanu zapalnego [10]. Ponadto sugeruje się, że niezdrowy tryb życia związany z otyłością (np. brak ruchu) i potencjalne czynniki środowiskowe sprzyjające otyłości (np. bisfenol A i kadm) przyczyniają się do wzrostu stresu oksydacyjnego [11]. Dlatego autorzy spekulują, że otyłość może osłabić ochronny wpływ spożycia selenu w diecie na długość telomerów z powodu podwyższonego poziomu stanu zapalnego lub stresu oksydacyjnego.

Mam nadzieję, że zainteresowałam Was tematem selenu w diecie. Wydaje się, że warto zadbać o jego optymalny poziom. Na rynku jest ogrom suplementów i preparatów z selenem i dlatego chciałabym Was ostrzec, żeby być bardzo ostrożnym w tej kwestii. Przede wszystkim pamiętajcie o oznaczeniu poziomu selenu we krwi i podjęciu decyzji o suplementacji wspólnie z lekarzem.

Bibliografia

1. Shu Y, Wu M, Yang S, Wang Y, Li H. Association of dietary selenium intake with telomere length in middle-aged and older adults. Clinical Nutrition. 2020.

2. Rayman M. The importance of selenium to human health. The Lancet. 2000;356(9225):233-241.

3. Vinceti M, Filippini T, Rothman K. Selenium exposure and the risk of type 2 diabetes: a systematic review and meta-analysis. Eur J Epidemiol. 2018;33(9):789-810.

4. Fairweather-Tait S, Bao Y, Broadley M et al. Selenium in Human Health and Disease. Antioxid Redox Signal. 2011;14(7):1337-1383.

5. MacFarquhar J. Acute Selenium Toxicity Associated With a Dietary Supplement. Arch Intern Med. 2010;170(3):256.

6. Office of Dietary Supplements – Selenium. Ods.od.nih.gov. https://ods.od.nih.gov/factsheets/Selenium-HealthProfessional/. Published 2020. Accessed February 16, 2020.

7. Blackburn E. Structure and function of telomeres. Nature. 1991;350(6319):569-573.

8. Fitzpatrick A, Kronmal R, Gardner J et al. Leukocyte Telomere Length and Cardiovascular Disease in the Cardiovascular Health Study. Am J Epidemiol. 2006;165(1):14-21.

9. Tinggi U. Selenium: its role as antioxidant in human health. Environ Health Prev Med. 2008;13(2):102-108.

10. Rodríguez-Hernández H, Simental-Mendía L, Rodríguez-Ramírez G, Reyes-Romero M. Obesity and Inflammation: Epidemiology, Risk Factors, and Markers of Inflammation. Int J Endocrinol. 2013;2013:1-11.

11. Baillie-Hamilton P. Chemical Toxins: A Hypothesis to Explain the Global Obesity Epidemic. The Journal of Alternative and Complementary Medicine. 2002;8(2):185-192.